Zo fotografeer je de Melkweg: een introductie in astrofotografie
23 oktober 2017 - 10 min. leestijd
De Melkweg voor de eerste keer met het blote oog waarnemen is een fantastische ervaring. Ik maakte dit voor het eerst mee tijdens de beklimming van Kilimanjaro in Tanzania. Elke avond konden we vanuit het kamp de Melkweg en duizenden sterren duidelijk zien. Natuurlijk wil je dit dan ook vastleggen met je camera, maar dat is nog niet zo makkelijk. In dit artikel beschrijf ik hoe je de Melkweg haarscherp op de foto krijgt.
ISO 1600, 16-35 mm lens op 16 mm, f/4, 25 sec
Locatie
In Nederland zien we op de meeste plekken niets van de Melkweg. Dat heeft te maken met lichtvervuiling; Nederland is een dichtbevolkt en ontwikkeld gebied met 's nachts dus veel verlichting. Toch is het mogelijk om de Melkweg ook in Nederland te fotograferen. Bijvoorbeeld op de Veluwe, in de Loonse en Drunense duinen, op de Waddeneilanden en in diverse afgelegen landelijke gebieden zijn mooie Melkwegfoto's gemaakt.
Zolang je maar in een donker gebied bent, zonder te veel lichtvervuiling en zonder bewolking.
Tip: gebruik voor het zoeken van een goede locatie deze Light Pollution Map
Lichtvervuiling in Nederland
Tijd
De Melkweg is het beste zichtbaar in de maanden augustus, september en oktober. 's Avonds staat hij dan hoog aan de hemel. De beste kans heb je als het donker is en er geen of weinig maanlicht aanwezig is. Gebruik deze Moon Phases Calendar om te plannen wanneer je de beste kans hebt. Een beetje maanlicht is niet erg en kan zelfs je landschap voorzien van meer detail, waardoor je een interessantere voorgrond krijgt.
Maankalender
Apparatuur
Om het sterrenstelsel technisch scherp op de foto te krijgen, moet je met het volgende rekening houden:
- Camera: minstens een spiegelreflexcamera of een spiegelloze systeemcamera. Deze camera's zijn in staat om genoeg licht op te nemen binnen een werkbare sluitertijd.
- Lens: een groothoeklens met diafragma f/4 of groter. Je wilt zoveel mogelijk van de Melkweg kunnen fotograferen, dus neem een groothoeklens ergens in het bereik 10-24 mm. Bedenk: hoe langer je brandpunt (aantal milimeters), hoe korter je sluitertijd. Voor het diafragma geldt hetzelfde: hoe groter het diafragma, hoe meer licht doorgelaten wordt naar de sensor, hoe minder sluitertijd er nodig is.
- Statief: neem een (lichtgewicht) statief mee om je camera te stabiliseren. Als het hard waait, moet je misschien een wat zwaarder statief overwegen. Met een balhoofd kun je snel tot een compositie komen.
- Lamp: aangezien je in het donker werkt, helpt het vaak om een zaklamp mee te nemen. Deze kan tevens dienen om je voorgrond bij te schijnen tijdens het maken van de foto.
Camera-instellingen
Met onderstaande camera-instellingen kun je beginnen aan het maken van Melkwegfoto's. Check na elke foto op het display van je camera of de belichting voldoende is. Fotografeer altijd in RAW, zodat je tijdens de nabewerking nog wat speling hebt.
- Stand: Manueel (M)
- Beeldformaat: RAW
- Brandpunt: ergens tussen 10-24 mm, in principe zo wijd mogelijk.
- Diafragma: het kleinste f-getal van je lens. Minstens f/4, liefst f/2.8 of groter.
- ISO: 1600 of hoger. Begin bij 1600 en werk dan je weg omhoog totdat je de juiste balans hebt tussen voldoende belichting en niet te veel ruis.
- Sluitertijd: 20 tot maximaal 25 seconden voor scherpe sterren.
- Scherpstellen: omdat het zo donker is, zal je camera niet (nauwkeurig) kunnen scherpstellen in de automatische stand. Kies daarom voor handmatige scherpstelling. Gebruik liveview op het display van je camera en zoom in op een heldere ster, zodat je goed het verschil kunt zien tussen licht en donker. Draai dan aan de scherpstelring van je lens totdat je het meeste detail ziet.
- Ontspanmodus: gebruik een afstandsbediening of de optie zelfontspanner in de camera. Een zelfontspanning na 2 seconden is genoeg. Eventueel kun je ook de spiegel van je spiegelreflexcamera vooraf laten opklappen, om ook die trilling te vermijden.
Compositie
De Melkweg is prachtig, maar een goede foto zorgt er ook voor dat de kijker het sterrenstelsel in context kan plaatsen en een idee van de omvang krijgt. In wat voor omgeving was je toen je de Melkweg fotografeerde? Menselijke onderwerpen (een persoon, tentjes, een schuur) doen het daarom goed als voorgrondelement van je Melkwegfoto. Verder kunnen rotsen of bergen, als beeld van de omgeving, natuurlijk ook een mooie toevoeging zijn.
ISO 1600, 16-35 mm lens op 16 mm, f/4, 25 sec
Nabewerking
De nabewerking van een Melkwegfoto draait vaak om het extra uitlichten van de details in de Melkweg en het aanpakken van eventuele ruis. Zorg in eerste instantie voor een goede belichting van de lucht. In Lightroom kun je met een kwast gevuld met wat Helderheid (Clarity) lokaal scherpte en contrast aanbrengen. Als ruis overheersend is naar je smaak, zou je dit met een programma als Dfine kunnen reduceren.
ISO 1600, 16-35 mm lens op 16 mm, f/4, 25 sec
Aan de slag
Er komt stiekem heel wat kijken bij astrofotografie, maar de resultaten zijn vaak spectaculair. Geef jezelf de tijd om het te leren, maak altijd meerdere foto's en speel met de instellingen. Tegelijkertijd zul je je camera beter leren kennen.
Wil je meer leren over het bewerken van astrofotografie in Lightroom en Photoshop? In mijn workshop Fotobewerking ga ik hier uitgebreid op in.